معرفي استان سمنان

استان سمنان سرزمين شگفت انگيز

 

استان سمنان با مساحت 97491 كيلومتر مربع هفتمين استان پهناور كشور با جمعيتي برابر 636000 نفر مي باشد .

 

اين استان از نظر وسعت 4 برابر استان تهران است استان سمنان هم اكنون داراي هشت شهرستان است كه عبارتند از : سمنان ، شاهرود ، دامغان ، گرمسار ، مهديشهر ، آرادان ، ميامي و سرخه كه از شمال به استان هاي خراسان شمالي، گلستان و مازندران و از جنوب به استان هاي يزد و اصفهان از مشرق به استان خراسان رضوي و از مغرب به استان هاي تهران و قم محدود است.

استان سمنان در دوران باستان بخشي از چهاردهمين ايالت تاريخي ورن (ورنه) از تقسيمات شانزده گانه اوستايي بود.برخي از دانشمندان اين ايالت را گيلان فعلي مي دانند ولي قدر مسلم اين كه ورن يا ورنه متشكل از صفحات جنوبي البرز و خوار شمال سمنان، دامغان، خوار, دماوند، فيروزكوه، شهميرزاد، لاسگرد، ده نمك و آهوان، قوشه، ويمه و نقاط كوهستاني مازندران بوده است

مهم‌ترين اقوام ساكن در استان سمنان علاوه بر فارس‌ها، ترك‌ها (گروه‌هاي ايلي اصانلو، پازوكي، نفر، باصري، قشقايي و ...)، عرب‌ها (عرب عامري، عرب معصومي، عرب سرهنگي، عرب درازي، كتي، سيدهاي طباطبايي و ...)، طبري‌ها (اليكايي يا علي‌كايي)، لرها (هداوند)، كردها و گيلك‌ها مي‌باشند.

 

از ميان اقوام مستقر در استان سمنان، سنگسري‌ها، پروري‌ها و افتري‌ها و نمونه‌هايي از اين قبيل، اقوام بومي استان مي‌باشند كه از گذشته‌هاي دور (قبل از اسلام) به اين سرزمين آمده و در آن ساكن شده‌اند. گروهي ديگر همچون ايل‌ها و طوايف اليكايي، اصانلو، هداوند، عرب درازي و كتي گروه‌هايي هستند كه در زمان فرمانروايي حكام و سلاطين به منظور ايجاد سدي براي شرق و نواحي جنوب كشور از تجاوزات مكرر سواران تركمن، به اين ناحيه كوچ داده شده‌اند.

براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1390 جمعيت اين استان 631218 نفر بوده و جالب توجه اين كه اين استان پهناور، كمتر از يك درصد جمعيت كشور را در خود جاي داده است .

آب و هواي استان سمنان، به طور كلي تحت تأثير جريان‌هاي هوايي گرم و خشك دشت كوير قرار دارد ولي عواملي چون دوري از دريا، جهت و امتداد كوه‌ها، ارتفاع مكان و وزش بادها نيز در آب و هواي اين استان مؤثر مي‌باشند. در اين استان سه نوع آب و هوا را مي‌توان مشخص كرد:

* قسمت شمالي استان شامل شاهرود، دامغان، مهدي‌شهر (سنگسر) و شهميرزاد داراي آب و هواي نسبتاً سرد و خشك در زمستان و معتدل در تابستان مي‌باشد.

* قسمت جنوبي استان شامل گرمسار و جنوب شهرستان سمنان، آب و هواي كويري و نسبتاً گرم و خشك در تابستان و سرد و خشك در زمستان دارد.

* شمال شرقي استان سمنان (دشت ميامي و حسين‌آباد كالپوش) داراي آب و هواي نسبتاً سرد و مرطوب در زمستان و معتدل و مرطوب در تابستان است.

ميانگين درجه حرارت سالانه شهر سمنان 8/17، شاهرود 1/14 و گرمسار 5/17 درجه سانتى‌گراد است. با توجه به اين ارقام، سردترين شهر شاهرود و سپس دامغان و گرم‌ترين شهر، سمنان و سپس گرمسار است. ميانگين حداكثر مطلق درجه حرارت در ماه‌هاى تير و مرداد كه گرم‌ترين ماه‌هاى سال در استان سمنان است، به 25 درجه سانتى‌گراد و ميانگين حداقل درجه حرارت در ماه‌هاى دى و بهمن كه سردترين ماه‌هاى سال استان است به 11- درجه سانتى‌گراد مى‌رسد. همچنين اختلاف حداكثر مطلق درجه حرارت بين گرم‌ترين و سردترين ماه‌هاى سال به 31 درجه سانتى‌گراد مى‌رسد.

در استان سمنان، نزولات جوى بسيار كم و غالباً به صورت باران و در فصول سرد سال مي‌بارد كه ميزان آن به طور متوسط به 145 ميلى‌‌متر در سال مى‌رسد. با توجه به اين كه ميزان رطوبت نسبى با بارندگى نسبت مستقيم دارد، لذا ميزان رطوبت از غرب به شرق استان و از جنوب به شمال افزايش مى‌يابد. به طورى كه درصد رطوبت نسبى در شاهرود 49 و در گرمسار 40 درصد است. شاهرود در ميان شهرستان‌هاى استان شاهرود با 1/161 ميلى‌‌متر بارش سالانه بيشترين و دامغان با 2/120 ميلى‌متر كمترين ميزان بارندگى را دارند. همچنين متوسط تعداد روزهاي يخبندان در طول سال در حدود 48 روز مي‌باشد.

استان سمنان در دامنه هاي جنوبي سلسله جبال البرز قرار گرفته كه به تدريج از شمال به جنوب از ارتفاع آن كاسته شده و به كوير نمك منتهي مي گردد و مهمترين آن عبارتند از :

1- رشته كوه‌هاي البرز با ارتفاع متوسط 3200 متر كه چون حصاري شهرستان سمنان را از استان مازندران جدا مي‌‌سازد و قله معروف آن «نيزوا» در شمال مزرعه اورپلنگ و شمال غربي شهميرزاد واقع شده است.

2- رشته كوه البرز در شاهرود، اين قسمت از البرز منبع اصلي رودها و قنات‌هاي اين منطقه مي‌باشد. در قسمت جنوبي اين رشته اصلي، كوه‌هاي كم‌ارتفاع موازي با رشته اصلي كشيده شده كه آن‌ها نيز با نزديك شدن به دشت كوير (=كوير مركزي)، كم‌ارتفاع‌تر مي‌شوند. مهم‌ترين قله‌هاي اين ارتفاعات قله خوش ‌ييلاق با ارتفاع 2802 متر، قله خياشك با ارتفاع 2670 متر و قله ابر با ارتفاع 2630 متر مي‌باشند.

3- در شمال دامغان رشته كوه‌هايي به نام سفيدكوه قرار گرفته كه تا شاهكوه امتداد دارند. در حدّفاصل بين دامغان و سمنان شاخه‌اي از سفيدكوه جدا شده به طرف كوير نمك امتداد مي‌يابد كه كوه‌هاي آن سلطان شاهرخ و پنجكوه مي‌باشند.

4- كوه‌هاي شمال گرمسار كه رودخانه حبله‌رود آن را بريده و به دو قسمت تقسيم كرده است. اين كوه‌ها مانند حصاري در شمال شهر گرمسار قرار گرفته است. مهم‌ترين ارتفاعات آن سوُلَك، سَرحُر و كَلَرز مي‌باشد.

رودهاي استان سمنان از دامنه‌هاي جنوبي رشته كوه البرز سرچشمه گرفته و اغلب به دشت كوير مي‌ريزند. جهت جريان اين رودها از شمال به جنوب مي‌باشد. اين رودها در سرچشمه معمولاً آب شيرين و گوارا دارند ولي با عبور از نمك‌زارها و زمين‌هاي گچي، شور شده و داراي املاح زيادي مي‌شوند. طول اين رودها معمولاً كوتاه است زيرا كه فاصله ميان كوهستان تا دشت كم است.

رودخانه سفيدرود :

رودخانه سفيدرود يكي از سرشاخه‌هاي رود تجن است كه از چند رودخانه فرعي تشكيل شده و به طرف شمال شرق جريان مي‌يابد. آبراهه‌هاي اصلي تشكيل دهنده سفيدرود عبارتند از آبرود، سياه رودبار، تويسن دره و آبراهه شلي. رودخانه سفيدرود پس از پيوستن به اين آبراهه‌ها، توان آبي قابل توجهي پيدا مي‌كند كه پس از آبياري مزارع حاشيه رودخانه، به طرف تجن جاري مي‌شود.

رودخانه تاش (شاهرود):

اين رودخانه از كانون‌هاي آبگير شاهكوه و شاهوار حدّفاصل تاش و مُجن سرچشمه گرفته و داراي ويژگي‌هاي رودهاي فصلي است. اين رود پس از دريافت چندين شاخه فرعي در ناحيه كوهستاني و پس از مشروب كردن اراضي پشت بسطام و زيراستاق، به سوي كوير نمك مي‌رود. گذرگاه سابق اين رود از داخل شهر بوده ولي در حال حاضر از سمت شرقي شهر عبور مي‌كند.